حقوق قضا چیست؟

حقوق قضا مجموعه قواعد و اصولی است که بر رسیدگی قضایی، صدور رأی، رفتار قاضی و تضمین عدالت حاکم است.
اصول اساسی حقوق قضا

1️⃣ اصل استقلال قاضی
قاضی فقط تابع قانون و وجدان قضایی است
هیچ شخص یا نهادی (دولت، مقام بالاتر، طرفین دعوا) حق دخالت ندارد
📌 تضمین‌کننده عدالت واقعی

2️⃣ اصل بی‌طرفی قاضی
قاضی نباید نفع شخصی، دشمنی یا دوستی با طرفین داشته باشد
در صورت وجود شائبه، رد دادرس امکان‌پذیر است

3️⃣ اصل قانونی بودن دادرسی
رسیدگی فقط طبق قانون مصوب انجام می‌شود
رأی بدون مستند قانونی، اعتبار ندارد

4️⃣ اصل علنی بودن محاکمات
جلسات دادگاه به‌طور معمول علنی است
استثنا: مسائل اخلاقی، امنیتی، خانوادگی
📌 شفافیت = اعتماد عمومی

5️⃣ اصل حق دفاع
هر شخص حق دارد:
از اتهام آگاه شود
وکیل داشته باشد
دلایل و دفاعیات ارائه کند
❗️ نقض این اصل = بی‌اعتباری رأی

6️⃣ اصل تساوی اصحاب دعوا
هیچ‌کس به‌خاطر:
مقام
ثروت
جنسیت
مذهب
برتری قضایی ندارد

7️⃣ اصل برائت
هر فرد بی‌گناه فرض می‌شود
اثبات جرم بر عهده شاکی یا دادستان است
📌 شک → به نفع متهم

8️⃣ اصل مستدل و مستند بودن رأی
رأی باید:
دلیل داشته باشد (مستدل)
به قانون استناد کند (مستند)
رأی بدون استدلال قابل نقض است

9️⃣ اصل سرعت و دقت در دادرسی
اطاله دادرسی = ظلم
قاضی باید بین سرعت + دقت تعادل برقرار کند

🔟 اصل منع خودسری قضایی
قاضی حق ندارد:
بر اساس سلیقه شخصی حکم دهد
خارج از حدود قانون تصمیم بگیرد
منابع حقوق قضا
قانون اساسی (به‌ویژه اصول 34 تا 173)
قانون آیین دادرسی مدنی
قانون آیین دادرسی کیفری
فقه اسلامی (در نظام حقوقی ایران)